Behandeling
Wat is er aan de hand?
Ons psychisch welzijn zit complex in elkaar. Om onderscheid te maken in type problematieken, proberen we klachten die vaak samen voorkomen te categoriseren (zoals piekeren, somberheid en slaapproblemen bij een depressie). De GGZ, de wetenschap en de zorgverzekeraars maken daarvoor gebruik van een uitgebreid handboek, de DSM5. In de volksmond worden de classificaties uit dit handboek diagnoses genoemd.
Verder dan de diagnose
In de praktijk zijn problemen echter niet eenvoudig te vatten onder één diagnose. Zo zijn er klachten die passen bij veel verschillende classificaties (zoals slaapproblemen, negatief zelfbeeld, piekeren). Daarnaast herkennen veel mensen klachten uit meerdere diagnoses tegelijk (comorbiditeit). Bovendien zijn er maar weinig ‘stoornisspecifieke’ behandelingen; of een behandeling aanslaat is vaak van veel factoren afhankelijk. Het is dus niet zo dat als we een diagnose stellen, er één beste behandeling uitrolt. Er wordt de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar de factoren die onder deze diagnoses liggen (transdiagnostische factoren). Deze benadering is genuanceerder, flexibeler en helpt om een behandeling beter af te stemmen op het individu. Je kunt dan denken aan thema’s zoals emotieregulatie, stresshantering, zelfbeeld en identiteit of het doorbreken van niet-helpende patronen in gedachten of gedrag.
Jouw eigen behandelplan
Bij de Buitenpoli werken we transdiagnostisch: we kijken samen naar welke thema’s er spelen en hoe die met elkaar samenhangen. In het behandelplan komt te staan hoe we hiermee aan de slag gaan en welke doelen je stelt voor de behandeling. We kunnen gebruikmaken van interventies uit verschillende behandelvormen.
Om de behandeling vergoed te krijgen van de zorgverzekeraar zal ik ook een DSM5-diagnose moeten vaststellen. Is die er niet, of wil je dat niet? Dan komt de behandeling voor eigen rekening.
Hieronder staat een aantal evidence-based behandelvormen waar ik graag mee werk.
Behandelmethoden
Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
ACT is een vorm van cognitieve gedragstherapie, die helpt om op een flexibele manier om te gaan met tegenslagen en ander psychisch lijden (acceptatie). Zo, dat je je meer kan richten op wat je echt belangrijk vindt (commitment). Je leert afstand nemen van je gedachten zodat ze minder impact hebben. Het helpt om mentaal flexibeler te zijn, meer te richten op het hier en nu en te handelen volgens je waarden. Het is een behandeling waarin ervaringsgerichte oefeningen, waaronder ook mindfulness centraal staan.
Mindfulness
Je kunt mindfulness vertalen met aandachtigheid of opmerkzaamheid. Je leert met je volledige aandacht in het hier en nu te zijn, bij wat je nú ziet/hoort/voelt. De natuur leent zich hier perfect voor, denk maar aan het suizen van de wind, de warmte van de zon of de vering in de bosgrond. Je leert je gedachten van een afstandje te observeren, in plaats van mee te laten sleuren in denken over straks (plannen maken, wat als..?, eigenlijk moet ik..) en toen (had ik maar..). Door mindfulness regelmatig te oefenen lukt het beter om kleine pauzes in te lassen, bewust te worden van hoe het met je gaat en je gedrag hierop aan te passen. Je traint jezelf in niet-oordelen, een milde blik naar jezelf en de ander en alle onhebbelijkheden.
Cognitieve Gedragstherapie (CGT)
CGT is de bekendste en meest onderzochte vorm van psychotherapie. Het is een verzamelnaam voor verschillende behandelvormen. Uitgangspunt is dat de manier waarop je denkt, van invloed is op hoe je je voelt en hoe je je gedraagt. Door stil te staan bij je manier van denken, en deze te veranderen, kan je je dus anders gaan voelen (minder angstig, somber, onzeker etc.). Binnen de gedragstherapie gaat het vooral over het veranderen van je gedrag (zoals vermijden van conflicten, jezelf anders voordoen dan je je voelt, teveel drinken/eten) en de invloed daarvan op je gevoel. Het is een actieve vorm van therapie, die inzicht geeft in hoe klachten in stand gehouden worden. CGT wordt ingezet bij veel klachtgebieden, zoals depressie, angsten, burn-out, ongewenste gewoonten, trauma etc.
Narratieve Exposure Therapy (NET)
NET is een vorm van cognitieve gedragstherapie, die zich specifiek richt op het verwerken van traumatische gebeurtenissen. In de eerste sessie leg je mbv verschillende symbolen je eigen levenslijn op de grond. Langs die lijn leg je stenen en bloemen neer. Stenen staan symbool voor nare en/of traumatische gebeurtenissen, bloemen voor belangrijke positieve of betekenisvolle gebeurtenissen. In de hierop volgende sessies worden deze gebeurtenissen, van vroeger tot nu, stap voor stap doorgewerkt. Door uitgebreid stil te staan bij met name de nare momenten, neemt de pijn en angst af. Vaak worden herinneringsbeelden minder heftig of ontstaan er nieuwe inzichten. Dit zorgt ervoor dat schokkende gebeurtenissen een plek krijgen in je levensverhaal.
Eye Movement Desensitisation Reprocessing (EMDR)
EMDR is een behandelvorm die vooral wordt ingezet bij traumagerelateerde klachten. In de eerste sessie inventariseren we welke beelden en gedachten het meest in de weg zitten. Als we een beeld en gedachte geselecteerd hebben, sta je hier kort bij stil waardoor de spanning stijgt. Tegelijkertijd word je afgeleid door één of meer simpele taken, zoals het bewegen van je ogen, handen of luisteren naar ticjes. Deze extra taken doen een beroep op je werkgeheugen, waardoor er minder over is voor de herinnering en bijbehorende emoties. De spanning daalt vaak al snel, de behandeling kan al in enkele sessies grote effecten hebben. De herinneringsbeelden zijn dan minder overspoelend en indringend en vaak zijn bijbehorende gedachten (zoals ‘het is mijn schuld’) milder dan daarvoor.
Schematherapie
Schematherapie is een intensievere vorm van cognitieve gedragstherapie. Het wordt vooral ingezet bij mensen die vastzitten in een patroon van denken, voelen en doen dat hen dagelijks in de weg zit – en dat moeilijk te doorbreken is. Vaak is zo’n patroon te linken aan ervaringen in de kindertijd die je iets hebben geleerd over jezelf, de ander of de wereld om je heen (zoals ik ben zwak, de ander is er niet voor mij of de wereld is onveilig). Door in dat geloof mee te gaan, het te vermijden of juist extra hard te werken kan er een patroon ontstaan dat zichzelf in stand houdt en je (onterecht) in het schema blijft geloven. Met deze behandeling ga je onderzoeken wat jouw schema’s zijn, waar deze zijn ontstaan en hoe je dit patroon kan doorbreken.